FIP hastalığı, kedilerde görülen ve ciddi sonuçlar doğurabilen bir virüs kaynaklı enfeksiyondur. Açılımı Feline Infectious Peritonitis olan bu hastalık, kedi koronavirüsünün (FCoV) mutasyona uğramasıyla oluşur. FCoV yaygın ve genellikle zararsız bir virüs olmasına rağmen, nadiren bağışıklık sistemi zayıf kedilerde FIP’e dönüşebilir.
Veteriner hekimler arasında uzun süre tedavisi mümkün olmayan bir hastalık olarak kabul edilen FIP, son yıllarda geliştirilen ilaçlar sayesinde artık daha farklı bir noktada değerlendirilmektedir. Ancak hâlâ tanısı zor konan, dikkatle takip edilmesi gereken bir hastalıktır. Kedilerde FIP hastalığı, özellikle yavru ve bağışıklık sistemi zayıf kedilerde ciddi bir risk faktörüdür.
1. FIP Hastalığı Nedir?
FIP (Feline Infectious Peritonitis), kedi koronavirüsünün (FCoV) mutasyona uğramasıyla ortaya çıkan ölümcül bir hastalıktır. FCoV, çoğu ev kedisinde rastlanan ve genellikle bağırsaklarda hafif seyreden bir virüstür. Ancak bazı durumlarda bu virüs vücut içinde mutasyona uğrar ve bağışıklık sisteminin anormal bir tepki vermesine yol açar. Bu durumda virüs FIP formuna dönüşür.
FIP iki ana klinik formda görülür:
-
Islak (Effusive) FIP: Karın veya göğüs boşluğunda sıvı birikimiyle karakterizedir. En hızlı seyreden ve en kolay fark edilen formdur.
-
Kuru (Non-effusive) FIP: Sıvı birikimi olmadan ilerler. Organlarda, özellikle beyin, göz ve karaciğer gibi bölgelerde enflamasyona neden olur.
Her iki form da bağışıklık sisteminin virüse karşı verdiği kontrolsüz yanıtla ilişkilidir. Aslında FIP, doğrudan virüsün etkisinden çok, vücudun ona karşı verdiği yıkıcı bağışıklık yanıtıyla oluşur.
FIP, yalnızca mutasyona uğramış FCoV taşıyan kedilerde gelişebilir ve bu durum genellikle virüsle ilk karşılaşmadan haftalar veya aylar sonra meydana gelir.
2. Kedilerde FIP Hastalığı Nasıl Bulaşır?
FIP, doğrudan bulaşıcı bir hastalık değildir. Kediden kediye geçen virüs, FCoV (Feline Coronavirus)’dur. Bu virüs genellikle dışkı yoluyla çevreye yayılır ve diğer kediler virüsü ağız yoluyla alır. Enfeksiyon, özellikle çok kedili evlerde, barınaklarda ve yavru kedilerin yoğun olduğu ortamlarda sık görülür.
FCoV taşıyan kedilerin çoğu hiçbir belirti göstermez veya sadece hafif bir ishal geçirebilir. Ancak bağışıklık sistemi zayıf olan bazı kedilerde, virüs vücut içinde mutasyona uğrayarak FIP formuna dönüşebilir. Bu mutasyon sonrasında oluşan virüs, bulaşıcı değildir. Yani bir kedide FIP geliştiğinde, bu hastalık doğrudan başka bir kediye bulaşmaz.
FIP açısından riskli gruplar:
-
6 aydan küçük yavru kediler
-
Barınak gibi kalabalık ve stresli ortamlardaki kediler
-
Bağışıklık sistemi baskılanmış kediler (örneğin FIV+ veya FeLV+ olanlar)
-
Genetik yatkınlığı olan bazı ırklar (örneğin Bengal ve Abyssinian)
Özetle, FIP’in kaynağı olan FCoV bulaşıcıdır, ama FIP formuna dönüşmüş hali bulaşıcı değildir.
3. Kedilerde FIP Belirtileri Nelerdir?
FIP hastalığı, başlangıçta belirsiz ve genel belirtilerle ortaya çıkar. Hastalığın tipi (ıslak ya da kuru form) belirtileri önemli ölçüde etkiler. Bu nedenle belirtiler kediden kediye farklılık gösterebilir.
Genel Belirtiler (Her iki formda da görülebilir):
-
Sürekli yüksek ateş (antibiyotiklere yanıt vermez)
-
Kilo kaybı ve iştahsızlık
-
Halsizlik, depresif ruh hali
-
Tüylerde matlaşma
-
Karında şişlik hissi
Islak (Effusive) FIP Belirtileri:
-
Karın boşluğunda sıvı birikimi: Karında belirgin şişkinlik oluşur.
-
Göğüs boşluğunda sıvı birikimi: Solunum zorluğu, hızlı nefes alma.
-
Genellikle hızlı ilerler ve ölümcül seyredebilir.
Kuru (Non-effusive) FIP Belirtileri:
-
Göz problemleri: iritis, göz içi kanamalar, görme kaybı
-
Sinir sistemi etkilenmeleri: denge bozukluğu, baş eğikliği, felç benzeri durumlar
-
Karaciğer, böbrek veya beyin gibi organlarda tahribat
-
Klinik olarak teşhis edilmesi zordur çünkü belirtiler başka hastalıkları taklit eder
Kuru FIP daha yavaş ilerler ama tanısı daha zordur. Bu nedenle çoğu zaman belirtiler hafife alınabilir ya da yanlış teşhis edilebilir. FIP şüphesi olan bir kedi, veteriner hekim tarafından detaylı bir muayeneye alınmalıdır.
4. FIP Tanısı Nasıl Konur?
Kedilerde FIP tanısı, veteriner hekimlikte en zor konulan tanılardan biridir. Bunun nedeni, FIP’e özgü tek bir laboratuvar testinin olmamasıdır. FIP tanısı genellikle klinik belirtiler, laboratuvar bulguları ve dışlama yöntemiyle konur.
Neden Tanı Zordur?
FIP’e neden olan mutasyona uğramış FCoV, doğrudan kanda ya da dokularda kolayca tespit edilemez. Ayrıca birçok sağlıklı kedi de FCoV taşıyıcısı olabilir ve bu da test sonuçlarının yorumlanmasını güçleştirir.
Tanı Yöntemleri:
-
Kan testleri:
-
Yüksek total protein ve globulin seviyesi
-
Düşük albümin/globulin oranı
-
Lökosit (akyuvar) sayısında artış veya anemi
-
-
Ultrason veya röntgen:
-
Karın veya göğüs boşluğunda sıvı birikimi varsa görüntülenebilir
-
-
Sıvı analizi (Islak FIP):
-
Sıvı sarı renkte, yapışkan ve protein oranı yüksektir
-
Rivalta testi genellikle pozitif çıkar
-
-
PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) Testi:
-
Mutasyon geçirmiş FCoV tespiti için kullanılır
-
Kesin tanı için doku örneğinden alınan PCR testi daha anlamlıdır
-
-
Biyopsi:
-
Kuru FIP şüphesi varsa, organlardan alınan doku örneği incelenir
-
Kesin tanı koymak için en güvenilir yöntemlerden biridir
-
Tanı koymak için genellikle birden fazla test bir arada değerlendirilir. Klinik gözlem, laboratuvar sonuçları ve hastanın genel durumu birlikte analiz edilir.
5. Kedilerde FIP Tedavi Yöntemleri
Uzun yıllar boyunca FIP, neredeyse her zaman ölümcül kabul edilen bir hastalıktı. Ancak son zamanlarda geliştirilen ilaçlar sayesinde bu durum değişti. Artık FIP tanısı almış kedilerde, özellikle erken teşhis edilirse, başarılı sonuçlar alınabiliyor.
Geçmişteki Durum:
Geçmişte destek tedavisi dışında uygulanabilecek etkin bir yöntem yoktu. Antibiyotikler, bağışıklık baskılayıcı ilaçlar ve kortikosteroidler semptomları geçici olarak hafifletse de hastalığın seyrini durduramıyordu.
GS-441524 ve Remdesivir:
Son gelişmelerle birlikte, GS-441524 adlı antiviral ilaç, FIP tedavisinde umut oldu. Bu ilaç, koronavirüsün çoğalmasını durdurarak hastalığın ilerlemesini engelliyor. GS-441524, Remdesivir ile yakından ilişkilidir. Remdesivir, COVID-19 tedavisinde kullanılan ilaçlardan biridir ve aynı mekanizma üzerinden çalışır.
-
GS-441524 tedavisi genellikle 84 gün sürer
-
Enjekte edilebilir formu daha hızlı etki eder, ancak oral formları da kullanılır
-
Tedavi süresince kedinin genel sağlık durumu yakından izlenmelidir
Türkiye’deki Durum:
GS-441524, henüz Türkiye’de yasal olarak ruhsatlandırılmamıştır, bu nedenle genellikle yurtdışından temin edilmektedir. Bu süreçte veteriner hekim kontrolü olmadan ilaç kullanımı hem etik değildir hem de risklidir. Tedavi planı, veteriner hekim gözetiminde yapılmalıdır.
Destek Tedavisi:
-
Sıvı desteği
-
Karaciğer ve bağışıklık sistemini destekleyici vitaminler
-
Beslenmenin düzenlenmesi
Tedaviye ne kadar erken başlanırsa, başarı oranı o kadar yüksek olur. Klinik çalışmalar, özellikle ıslak FIP formunda, erken müdahale ile %80’e kadar iyileşme sağlanabildiğini göstermektedir.
6. Kedilerde FIP’ten Korunma Yolları
FIP hastalığını önlemenin en etkili yolu, FIP’e dönüşebilecek olan FCoV virüsünün bulaşmasını en aza indirmektir. Ancak FCoV oldukça yaygın olduğu için bu tamamen engellenemez. Yine de alınabilecek bazı önlemler, özellikle çok kedili evlerde ve barınaklarda büyük fark yaratabilir.
1. Hijyen ve Ortam Kontrolü
-
Kum kapları sık sık temizlenmeli, tercihen günde en az bir kez dışkıdan arındırılmalı
-
Kum kabı mama ve su kaplarından uzakta tutulmalı
-
Kalabalık ortamlardaki kediler ayrı alanlarda beslenmeli ve yaşam alanları sınırlandırılmalı
2. Yeni Gelen Kedilere Karantina
-
Yeni gelen kediler en az 2 hafta boyunca ayrı tutulmalı
-
Gözlem süresi boyunca dışkı ve genel sağlık durumu izlenmeli
3. Bağışıklık Sistemini Güçlendirme
-
Dengeli beslenme, stresin azaltılması ve düzenli veteriner kontrolleri
-
FIV ve FeLV gibi diğer bağışıklık baskılayıcı hastalıklara karşı test yapılması ve kontrol altında tutulması
4. FCoV Aşısı Var mı?
FIP için aşı mevcuttur ancak etkinliği sınırlıdır. ABD’de ruhsatlı olan İntranasal bir FIP aşısı vardır ancak birçok veteriner, bu aşının pratikte koruyuculuğunun düşük olduğunu belirtmektedir. Avrupa’da ve Türkiye’de yaygın olarak kullanılmamaktadır.
5. FIP’li Kedilerle Temas
FIP tanısı almış bir kediden FIP bulaşmaz, ancak bu kediyle aynı ortamda bulunan diğer kedilerin FCoV taşıyıcısı olabileceği unutulmamalıdır. Ortamda bulunan sağlıklı kediler yakından izlenmelidir.
Yorum Yok