Anadolu Selçuklu Devleti: Kuruluşu, Yükselişi ve Yıkılışı

📌 Anadolu Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu

Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti’nin bir kolu olarak 11. yüzyılın sonlarında Anadolu topraklarında kuruldu. Malazgirt Zaferi (1071) sonrası Anadolu’nun kapıları Türklere açılmış ve Selçuklular burada kalıcı bir devlet kurma sürecine girmiştir.

Büyük Selçuklu Devleti ile İlişkisi

Anadolu Selçuklu Devleti, Büyük Selçuklu Devleti’nin doğrudan bir devamı olmamakla birlikte, onun desteğiyle kurulmuştur. Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın izniyle Anadolu’da fetih hareketlerine başlamış ve 1075 yılında İznik’i fethederek Anadolu Selçuklu Devleti’ni resmen kurmuştur.

Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın Rolü

Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Anadolu’nun fethi sürecinde Bizans ile mücadele ederek önemli kazanımlar elde etti. İznik’i başkent yaparak burada devletin temellerini attı. Ancak, Suriye Selçukluları ile yaptığı savaşta hayatını kaybetti ve yerine oğlu I. Kılıçarslan geçti.

İznik’in Başkent Oluşu

İznik, Bizans’a karşı savunulması kolay bir konumda olduğu için Anadolu Selçuklu Devleti’nin ilk başkenti olarak seçildi. Burada inşa edilen saraylar, camiler ve ticaret yolları, devletin hızla büyümesine katkı sağladı.

📌 Anadolu Selçuklu Devleti’nin Yükselişi

Anadolu Selçuklu Devleti, I. Kılıçarslan döneminden itibaren büyük bir yükseliş sürecine girdi. Haçlı Seferleri, Bizans ile mücadeleler ve güçlü bir merkezi yönetim anlayışı, devletin büyümesini sağladı. II. Kılıçarslan’ın Miryokefalon Zaferi ve I. Alaeddin Keykubad’ın altın çağ politikaları, Anadolu Selçuklu Devleti’ni Anadolu’nun en güçlü devleti haline getirdi.

🛡️ I. Kılıçarslan ve Haçlı Seferleri

I. Kılıçarslan (1092-1107), babası Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın ölümünden sonra Anadolu Selçuklu tahtına geçti. Ancak, Büyük Selçuklu Devleti’ndeki taht kavgaları nedeniyle bir süre Doğu’ya çekilmek zorunda kaldı. Tahta geçtikten sonra:

✅ Başkent İznik’i Bizans ve Haçlılara karşı savundu.
✅ Haçlılar ile mücadele etti ve Anadolu içlerine çekilmelerini sağladı.
✅ Anadolu’da siyasi birliği sağlamak için Danişmentliler ile savaştı.
✅ Doğu’ya yönelerek Büyük Selçuklu topraklarında etkisini artırmaya çalıştı.

I. Haçlı Seferi (1096-1099) sırasında Avrupa’dan gelen büyük ordular İznik’i ele geçirdi. Bunun üzerine I. Kılıçarslan başkenti Konya’ya taşıdı. Ancak, güçlü Haçlı orduları karşısında Anadolu’da ağır kayıplar verildi.

⚔️ II. Kılıçarslan ve Miryokefalon Zaferi (1176)

II. Kılıçarslan (1156-1192) dönemi, Anadolu Selçuklu Devleti’nin Bizans’a karşı en büyük başarısını kazandığı dönemdir.

💥 1176 Miryokefalon Savaşı‘nda, Bizans İmparatoru I. Manuel Komnenos büyük bir orduyla Anadolu’ya girdi. Ancak Türk taktikleriyle ağır bir yenilgiye uğradı.

🔹 Bu savaşın önemi:
✔️ Bizans’ın Anadolu’yu geri alma ümidi tamamen sona erdi.
✔️ Anadolu’nun Türk yurdu olduğu kesinleşti.
✔️ Selçuklular, Bizans’a karşı üstünlük sağladı ve güç kazandı.

Bu zafer sonrası Anadolu’da Selçuklu hâkimiyeti güçlenirken, ticaret yolları kontrol altına alındı ve ekonomik büyüme hız kazandı.

👑 I. Alaeddin Keykubad Dönemi: Altın Çağ (1220-1237)

Anadolu Selçuklu Devleti’nin en parlak dönemi I. Alaeddin Keykubad zamanında yaşandı. Onun döneminde:

✅ Konya, Kayseri ve Sivas önemli ticaret merkezleri haline geldi.
✅ Kervansaraylar, yollar ve köprüler yapılarak ticaret teşvik edildi.
✅ Denizcilik faaliyetleri başladı ve Alanya fethedilerek tersane kuruldu.
✅ Moğollara karşı savunma tedbirleri alındı.

🔹 Ekonomik ve Kültürel Gelişmeler
📌 Alanya, Sinop ve Antalya liman şehirleri olarak önem kazandı.
📌 Ulaşımı kolaylaştırmak için büyük kervansaraylar yapıldı.
📌 Selçuklu mimarisinin en önemli eserleri bu dönemde inşa edildi.

I. Alaeddin Keykubad’ın ani ölümü, Selçuklu tahtında kargaşaya neden oldu. Yerine geçen oğlu II. Gıyaseddin Keyhüsrev, Moğol istilasına karşı zayıf bir yönetim sergiledi ve Anadolu Selçuklu Devleti’nin düşüş süreci başladı.

📌 Anadolu Selçuklu Devleti’nin Yıkılışı

Anadolu Selçuklu Devleti’nin çöküş süreci, iç isyanlar, Moğol istilası ve siyasi istikrarsızlık nedeniyle hızlandı. Baba İshak İsyanı, Kösedağ Savaşı ve Moğolların Anadolu’yu işgali, devletin parçalanarak Türk beyliklerine bölünmesine yol açtı.

🔥 Baba İshak İsyanı ve İç Karışıklıklar (1240)

📌 Baba İshak İsyanı, Anadolu’daki en büyük sosyal ve dini ayaklanmalardan biri olarak kabul edilir. Baba İshak, halk arasında büyük bir destek kazanan bir dervişti. Moğol baskısı ve ağır vergiler nedeniyle fakirleşen halk, bu isyana katıldı.

🔹 İsyanın Sebepleri:
✔️ Ekonomik sıkıntılar ve ağır vergiler
✔️ Moğol tehdidine karşı devletin zayıflaması
✔️ Halkın Selçuklu yönetimine duyduğu güvensizlik

Baba İshak’ın taraftarları, Anadolu’nun çeşitli şehirlerinde büyük isyanlar çıkardı. Selçuklu ordusu, bu isyanı bastırsa da devlet büyük bir darbe aldı. İç karışıklıklar, Anadolu’nun Moğollar tarafından istila edilmesini kolaylaştırdı.

⚔️ Moğol İstilası ve Kösedağ Savaşı (1243)

📌 Moğolların Anadolu’ya Yönelmesi
Moğollar, Cengiz Han döneminde Orta Asya ve İran’ı ele geçirdikten sonra Anadolu’ya yöneldiler. Moğolların hedefi, Anadolu Selçuklu Devleti’ni de egemenlikleri altına almaktı.

📌 Kösedağ Savaşı (1243)
Moğollar, 1243 yılında Kösedağ’da Anadolu Selçuklu ordusuyla karşı karşıya geldi. II. Gıyaseddin Keyhüsrev, zayıf bir yönetici olduğu için savaşı yönlendirmede başarısız oldu.

🔹 Savaşın Sonuçları:
✔️ Anadolu Selçuklu Devleti ağır bir yenilgi aldı.
✔️ Moğollar Anadolu’yu vergiye bağladı ve devletin yönetimine karışmaya başladı.
✔️ Selçuklu sultanları, Moğollara bağımlı hale geldi.
✔️ Anadolu’da beylikler ortaya çıkmaya başladı.

Bu savaş, Anadolu Selçuklu Devleti için tam bir dönüm noktası oldu. Devlet, artık bağımsız bir güç olmaktan çıkıp Moğollara bağımlı hale geldi.

📉 Devletin Yıkılışı ve Beyliklerin Ortaya Çıkışı

📌 Anadolu Selçuklu Devleti, Kösedağ Savaşı’ndan sonra hızla güç kaybetti. Sultanlar artık Moğol baskısı altında hareket ediyordu ve Anadolu’da otorite tamamen zayıfladı.

📌 Moğolların desteğiyle taht kavgaları başladı. Selçuklu sultanları arasında yaşanan iç savaşlar, devletin sonunu getirdi.

📌 Beyliklerin Kurulması:
✅ Karamanoğulları, Osmanoğulları, Germiyanoğulları, Candaroğulları, Aydınoğulları gibi Türk beylikleri bağımsız hareket etmeye başladı.
✅ Bu beylikler, Selçuklu Devleti’nin mirasını devralarak yeni devletlerin kurulmasına öncülük etti.

📌 Anadolu Selçuklu Devleti, 1308 yılında resmen yıkıldı. Son Selçuklu hükümdarı II. Mesud, Moğol emirlerinin kontrolünde tahttaydı ve onun ölümüyle birlikte devlet tamamen sona erdi.

Anadolu Selçuklu Devleti, Malazgirt Zaferi ile kuruldu, Miryokefalon Zaferi ile Anadolu’daki hâkimiyetini güçlendirdi ancak Kösedağ Savaşı sonrası Moğollara bağımlı hale gelerek hızla çöktü.

✅ Moğolların Anadolu’ya yerleşmesi, Türk beyliklerinin doğmasına neden oldu.
✅ Bu beylikler içinde Osmanoğulları, en güçlü devlet haline gelerek Osmanlı Devleti’ni kurdu.
✅ Anadolu Selçuklu Devleti’nin mirası, Osmanlı Devleti ile devam etti.