Anadolu, Mezopotamya ve Eski Mısır Sanatı
Tarih Öncesi ve İlk Çağ’da Anadolu, Mezopotamya ve Eski Mısır Sanatı
Tarih Öncesi ve İlk Çağ Sanatı – Anadolu, Mezopotamya ve Mısır
1. Göbeklitepe
- Göbeklitepe, dünyanın bilinen en eski tapınak kompleksidir ve Neolitik döneme aittir.
- Dikilitaşların üzerinde yılan, tilki, boğa gibi hayvan figürleri yer alır. Bu figürler ritüel ve dini anlam taşımaktadır.
- Göbeklitepe’nin yapıları, insanlığın yerleşik hayata geçişinden önceki dini etkinliklere dair önemli bilgiler sunar.
2. Paleolitik (Eski Taş) Çağ
- İnsanların doğadan bulduklarıyla yaşamlarını sürdürdüğü, avcılık ve toplayıcılıkla geçimlerini sağladıkları dönemdir.
- Bu dönemde, av ritüellerine yardımcı olmak için mağara resimleri yapılmıştır. Örnekler: Fransa’daki Lascaux Mağarası ve İspanya’daki Altamira Mağarası.
- Anadolu’da Karain Mağarası bu dönemin en bilinen yerleşim yerlerinden biridir.
3. Neolitik (Yeni Taş) Çağ
- İnsanlar bu dönemde tarıma başlamış, hayvanları evcilleştirmiş ve yerleşik hayata geçmişlerdir.
- Çatalhöyük: Neolitik dönemin en önemli yerleşim merkezlerinden biridir. Evler sıkışık bir düzende inşa edilmiş ve girişler çatılardan yapılmıştır.
- Tanrı Ana heykelcikleri, bereket ve doğurganlık inancını yansıtan önemli dini sembollerdir.
- Çatalhöyük duvar resimlerinde av sahneleri ve stilize figürler dikkat çeker.
- Çayönü: Diyarbakır’da yer alan Çayönü’nde, insan kafataslarının özel odalarda toplandığı ritüel yapılar bulunmuştur.
4. Kalkolitik (Bakır-Taş) Çağ
- Bu dönemde obsidiyen (volkanik cam) çömlek yapımında ve kesici aletlerde yaygın olarak kullanılmıştır.
- Köşk Höyük, Kalkolitik döneme ait önemli yerleşim yerlerinden biridir.
- Dolmen, menhir ve kromlek gibi yapılar, genellikle dini ritüeller ve mezar anıtları için kullanılmıştır.
5. Mezopotamya Uygarlıkları
- Mezopotamya, Dicle ve Fırat nehirleri arasında yer alır ve Sümer, Akad, Babil, Asur gibi uygarlıkların doğduğu yerdir.
- Sümerler:
- Çivi yazısını icat eden ilk toplumdur (MÖ 3200). Yazının icadı, insanlık tarihinde büyük bir dönüm noktasıdır.
- Ziggurat adı verilen piramit benzeri tapınaklar inşa etmişlerdir. Zigguratlar dini törenler için kullanılmış ve gözlemevleri olarak da işlev görmüştür.
- Hammurabi Kanunları, Mezopotamya’da oluşturulan en eski yazılı hukuk metinleridir.
6. Hititler
- Başkentleri Hattuşa’dır (günümüz Çorum il sınırları içinde).
- Güneş Kursu, Hitit sanatında önemli bir yer tutar ve aslında Hattiler’e ait bir semboldür.
- Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı’nda Hitit tanrıları genellikle kısa etekler ve boynuzlarla süslenmiş başlıklarla tasvir edilmiştir.
- Tunçtan yapılmış dini sunu kapları (ryhton) Hititlerin karakteristik sanat eserlerindendir.
7. Frigler
- Frigler, Anadolu’da ahşap mobilyacılık sanatında ileri düzeye ulaşmışlardır. Gordion kazılarında masa, iskemle ve paravan gibi eserler bulunmuştur.
- Kaya anıtları, bereket tanrıçası Kybele’ye adanmıştır.
- Çanak çömlek sanatında geometrik motiflerin yanı sıra stilize hayvan figürleri de kullanılmıştır.
8. Urartular
- Başkentleri Tuşba’dır (günümüz Van).
- Urartu mimarisinde anıtsal kaya mezarları dikkat çeker. Ayrıca, canlı ve parlak kırmızı renkte çanak çömlek üretimi ile ünlüdürler.
9. Lidyalılar
- Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında kalan bölgede yaşamışlardır.
- Parayı icat ederek ticaretin gelişmesine önemli katkıda bulunmuşlardır.
10. Dini ve Ritüel Yapılar
- Menhir: Anıtsal dikili taş. Dini veya mezar amaçlıdır.
- Dolmen: Üstü kapalı, iki dikilitaş üzerine yerleştirilmiş bir yapı. Genelde mezar anıtıdır.
- Kromlek: Dairesel olarak yerleştirilmiş dikilitaş grubu. Ritüel alanı olarak kullanılmıştır.
Yorum Yok