Kars ve Malakanlar birlikteliği, 19. yüzyıl sonrasında ortaya çıkan göç hareketleri ve yönetim değişiklikleri ile şekillenen bir süreçtir. Malakan topluluğu, Rus Ortodoks Kilisesi’nin katı uygulamalarını kabul etmeyen ve kendi inanç yorumunu sürdüren bir gruptu. Devlet kayıtlarında Malakanların gözetim altında tutulduğu, çeşitli bölgelere sevk edildiği ve ekonomik baskı altında yaşadığı bilgileri bulunur. Bu şartlar oluşunca Kars bölgesi, devlet programları içinde yerleşime açıldı.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Kars’ın idari yapısı değişti. Bu dönemde tarımsal üretimi artırmak ve sınır güvenliğini güçlendirmek için Malakanların bölgeye gönderilmesi planlandı. Bu karar, arşiv belgelerinde açık şekilde yer alır. Malakan nüfusu aile düzenine göre yerleştirildi. Köylerin kuruluş bilgileri devlet evraklarında kayıt altına alındı. Kars ve Malakanlar ilişkisi bu tarihsel bağ üzerinden gelişti.
Malakan Adının Etimolojik Kökeni
Malakan terimi, Rusça “moloko” (süt) kelimesine dayanır. Topluluk uzun oruç dönemlerinde süt tüketimini sürdürdüğü için çevrede bu adla anıldı. Dinsel uygulamalardaki bu farklılık, Malakan topluluğunu resmi kilise düzeninden ayıran temel nokta kabul edilir. Yazılı kaynaklarda “Molokan” sözcüğü hem inanç yorumunu hem topluluk mensuplarını anlatan bir terimdir. Bu ad, tarih boyunca kimlik ile özdeş hale geldi.
Malakan isminin etimolojik yapısı, Kars ve Malakanlar ilişkisini incelerken önemli kabul edilir. Çünkü Kars’a yerleştirilen nüfus yalnızca göç politikalarının bir sonucu değildi. Kendi inanç yapısıyla tanımlanan bir topluluk olarak Kars’ın sosyal düzeninde iz bıraktı. Bu kimlik, tarihsel süreci anlamanın ana unsurlarından biridir.
Malakan Topluluğunun Kars’a Yerleşme Süreci
Malakanların Kars’a yerleşimi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında yürürlüğe giren idari düzenlemeler ile başladı. Rus yönetimi, bölgedeki üretimi artırmak için tarımsal deneyime sahip toplulukları Kars’a yönlendirdi. Malakanlar bu kapsamda seçildi. Bu karar, dönemin resmi evraklarında tarımsal verimlilik ve düzenli yerleşim hedefi üzerinden açıklanır.
Malakan nüfusu Kazakistan, Tambov, Saratov ve Voronej çevresindeki köylerden Kars’a sevk edildi. Yerleşim için Subatan, Yalınçayır, Çalgavur ve Malakan köyleri olarak anılan bölgeler belirlendi. Bu yerleşimlerin kuruluş tarihleri arşiv kayıtlarında bulunur. Aile yapısına göre tarlaların paylaşılması, ortak çalışma düzeninin kurulması ve üretim programlarının yazılı hale getirilmesi sürecin temel adımlarıydı.
Bölgeye gelen Malakan nüfusu kısa süre içinde üretime başladı. Çiftlik düzenleri, hayvancılık bilgisi ve süt ürünleri konusundaki deneyimleri sayesinde Kars ekonomisi canlılık kazandı. Süt işleme yöntemleri, at arabası üretimi ve modern tarla ekipmanı kullanımı gibi uygulamalar Malakan topluluğunun bölgedeki etkisini belirgin hale getirdi. Bu süreç, Kars ve Malakanlar tarihinin yerleşik bir kimlik kazanmasına katkı sağladı.
Malakanların Üretim Kültürü ve Günlük Yaşam Biçimi
Malakan topluluğu Kars’a yerleştikten sonra üretim düzeni ile dikkat çekti. Arşiv kayıtlarında Malakanların tarım bilgi düzeyi, hayvancılık disiplini ve ortak çalışma sistemi öne çıkar. Ekip biçme yöntemleri, hayvan ıslahı ve süt işleme teknikleri yazılı kaynaklarda ayrıntılı biçimde aktarılır.
Topluluk saban kullanımında demir donanımı tercih eden gruplar arasında gösterilir. Bu tercih verim artışına katkı sağladı. Yulaf, arpa ve buğday ekimi geniş alanlarda uygulandı. Süt ürünleri üretimi Malakan yaşamının merkezindeydi. Peynir, tereyağı ve yoğurt işleme yöntemleri Kars çevresinde örnek alınan bir model haline geldi. Bu üretim kültürü, Kars ve Malakanlar ilişkisini belirgin kılan unsurlardan biridir.
Günlük yaşamda sade bir düzen vardı. Aile yapısı çalışmaya odaklıydı. Evlerin planı işlevsellik üzerine kuruluydu. Bu evler marangozluk bilgisi ile desteklenmişti. Malakan arabası olarak bilinen at arabaları yine bu topluluk tarafından yapıldı. Bu araçlar bölgede güvenilir ulaşım örneği kabul edildi.
Topluluk sabah erken saatlerde işe başlar, tarlalar ortak planlama ile işletilirdi. Bu sistemde herkesin belirlenmiş bir görevi bulunurdu. Çalışma düzenindeki uyum, Kars çevresinde istikrarlı üretimi mümkün kıldı. Bu yapı, Malakanların bölgedeki saygınlığını güçlendiren başlıca etkendir.
Kars’ın Sosyal Yapısında Malakan İzleri
Malakan topluluğu Kars’a yerleştikten sonra sosyal düzen üzerinde belirgin etkiler bıraktı. Arşivlerde Malakan köylerinin düzeni, çalışma disiplini ve komşuluk ilişkileriyle yer aldığı görülür. Bu yapı yerel halk ile kurulan ilişkilere yön verdi. Topluluk dürüstlük ve üretim odaklı yaşam anlayışı ile tanındı.
Kars çevresinde kullanılan bazı tarım teknikleri Malakan etkisiyle yaygınlaştı. Saban donanımı, hayvan ıslahı ve süt işleme yöntemleri bölgede ilgi gördü. Üretim sürecindeki planlı yaklaşım, çevrede örnek alınan bir uygulama oldu. Bu durum Kars ve Malakanlar ilişkisini güçlendiren bir etki yarattı.
Malakan evleri Kars mimarisine belirli katkılar sağladı. Ahşap ustalığı, ev içi düzeni ve işlevsellik temelli planlar bölgedeki bazı köylerde iz bıraktı. Evlerin yapım tekniğinde dayanıklılık önemli kabul edildi. Bu teknikler yerel ustalar tarafından benimsendi.
Topluluk komşuluk ilişkilerinde sakin bir tutum sergiledi. Kars halkı ile kurulan bağlar, üretime dayalı yardımlaşma üzerinden şekillendi. Malakan pazar alışkanlıkları da Kars ekonomisi içinde yer edindi. Süt ürünleri, at araçları ve tarım gereçleri bu pazarların merkezinde yer aldı.
Bu sosyal etkileşimler, Malakanların Kars’ın kültürel dokusunda kalıcı bir yer edinmesini sağladı. Bölgedeki bazı geleneksel üretim alışkanlıkları bu dönemin izlerini taşır.
Malakan Mimarisinin Kars Çevresindeki Örnekleri
Kars çevresinde Malakan yerleşimlerinin bıraktığı mimari izler uzun süre korunmuş yapılar üzerinden takip edilir. Arşivlerde Malakan marangozluğunun bölge standartlarının üzerinde olduğu bilgisi yer alır. Evlerin planı sağlamlık, işlevsellik ve sade düzen üzerine kurulmuştu. Ahşap işçiliği Malakan mimarisinin temel unsuruydu. Bu işçilikte ölçülerin kusursuz uygulanması beklenirdi.
Evlerin genel görünümünde geniş giriş alanı, yüksek tavan ve düzenli oda yerleşimi öne çıktı. Yapıların dış duvarlarında taş ve ahşap birlikte kullanıldı. Çatı eğimi kış koşullarına uygun biçimde tasarlandı. Kars çevresinde bulunan bazı eski köy evleri bu özellikleri taşır. Bu mimari, Kars ve Malakanlar ilişkisini somut şekilde gösteren örnekler arasında yer alır.
Malakan ustalarının yaptığı at arabaları da mimari üretimin bir parçası kabul edilir. Bu arabalar dayanıklılık açısından bölgedeki tarım düzeni için büyük önem taşıdı. Ahşap gövde, demir güçlendirme unsurları ve dengeli tekerlek yapısı güvenilir ulaşım sağladı. Bu araçlar uzun yıllar Kars çevresinde kullanıldı.
Bazı köylerde Malakan döneminden kalan evlerin temel düzeni hâlâ ayırt edilebilir. Planlama düşüncesi, yapım tekniği ve marangozluk yaklaşımı bu izleri tanınır kılar. Bu kalıntılar Malakan topluluğunun Kars’ta bıraktığı kültürel mirasın görülebilir örnekleridir.
Arşiv Bilgileriyle Kars ve Malakanlar Tarihinin Doğrulanması
Kars ve Malakanlar tarihine ilişkin bilgiler, hem Rus İmparatorluğu döneminin resmi kayıtlarında hem Osmanlı arşiv belgelerinde yer alır. Bu belgelerde Malakan topluluğunun dini kimliği, göç nedenleri, yerleşim alanları ve üretim faaliyetleri açık biçimde tanımlandı. Arşivlerde geçen bilgiler tarihsel sürecin doğrulanmasını sağlar.
Rus İmparatorluğu’nun 1877-1878 sonrası Kars bölgesi için hazırladığı idari raporlarda Malakan nüfusunun bölgeye sevk edilme amacı tarım üretimini artırma hedefi üzerinden açıklanır. Bu raporlarda yerleşime açılan köylerin isimleri, aile sayıları, ekilen alanlar ve yıllık üretim miktarları kayıt altına alınır. Bu veriler, Malakanların Kars’ta düzenli üretim sistemi kurduğunu gösterir.
Osmanlı Arşivleri’nde Malakanların bölgeden ayrıldığı dönemle ilgili bilgiler yer alır. Kars’ın yeniden Osmanlı yönetimine geçmesi sonrasında Malakan nüfusunun önemli kısmı Rusya içlerine veya Kafkasya bölgelerine göç etti. Bu göç kayıtları tarihsel hareketin kanıtı niteliğindedir.
Döneme ait fotoğraflar ve yerleşim haritaları, Malakan köylerinin konumlarını ve ev düzenlerini destekler. Bu belgeler, topluluk kimliğinin Kars üzerindeki etkisini somut şekilde gösteren kaynaklardır. Arşiv doğrulaması, Kars ve Malakanlar ilişkisini inceleyen tüm araştırmalar için temel kabul edilir.
Malakan Topluluğunun Göç Süreci ve Kars’tan Ayrılış Nedenleri
Malakan topluluğunun Kars’tan ayrılışı, idari değişimin ardından başlayan siyasi ve ekonomik koşullarla ilişkilidir. 1917 sonrası Rusya’da yaşanan yönetim değişiklikleri ve Kars bölgesindeki askeri hareketlilik göç sürecini tetikledi. Bu dönemde Malakan ailelerinin önemli kısmı Kafkasya içlerine ve Rusya’nın güvenli kabul edilen bölgelerine yöneldi. Göç kayıtlarında aile adları, sevk güzergâhları ve geçiş tarihleri yer alır.
Kars’ın yönetim yapısının yeniden değişmesi Malakan nüfusu için belirsizlik oluşturdu. Topluluk üretim düzenini istikrarlı ortamda sürdürmek istedi. Bu nedenle aileler toplu hareket ederek bulundukları köyleri bıraktı. Arşivlerde bu göçün planlı yürütüldüğü bilgisi yer alır. Malakan arabaları uzun yolculuklarda kullanıldı. Bu araçlar göç sürecinin en tanınan unsurlarından biridir.
Göç sonrasında bazı köylerde nüfus azalmış olsa da Malakanların bıraktığı üretim düzeni, mimari yapı ve kültürel izler bölgede yaşamaya devam etti. Kars ve Malakanlar ilişkisini ortaya koyan kalıntılar bugün hâlâ bazı yerleşimlerde görülebilir. Bu izler tarihsel hafızayı besler ve topluluğun bölgedeki etkisini görünür kılar.
Sonuç Olarak
Kars ve Malakanlar ilişkisi, 19. yüzyıl sonrasında oluşan yerleşim politikaları ile başlayan, üretim kültürü ve sosyal yaşam üzerinden şekillenen bir süreçtir. Malakan topluluğu Kars’a tarımsal üretimi güçlendirmek için gönderildi. Arşiv kayıtlarında bu yerleşimin amacı, köylerin kuruluş bilgileri ve üretim düzeni net biçimde yer alır. Topluluk tarımsal bilgi birikimi, süt ürünleri üretimi ve ahşap ustalığı ile bölgede kalıcı iz bıraktı.
Malakan mimarisi, çalışma düzeni ve aile yapısı Kars’ın sosyal yaşamında belirgin etkiler yarattı. Göç döneminde bölgeden ayrılmış olsalar da bıraktıkları yapılar, üretim alışkanlıkları ve kültürel öğeler bugün hâlâ tanınır durumdadır. Bu tarihsel süreç Kars ve Malakanlar başlığı altında incelenen kültürel mirasın temelini oluşturur.
Yorum Yok